Neurketa-sistema guztien oinarri diren magnitudeeen, alegia, denboraren, espazioaren eta tenperaturaren, definizioak aldatu egin dira XIX. mendean definitu zirenean ezarri zitzaizkienetatik. Masa ere bada oinarrizko magnitude horietako bat, baina ez da egundaino hura birdefinitzeko irizpiderik adostu eta, horren ordez, kilogramo bateko pisua duen platinozko bloke bat gordetzen da Parisen 1875 urteaz geroztik kilogramoaren masaren estandar gisa. Arazoa, ordea, zera da, kilogramoa definitzen duen platinozko blokeak ez duela jada kilo bat pisatzen. Gizendu egin da.
Jatorrizko kilogramoa prototipikoa (IPK ingelesezko sigletan) masa-neurketa guztien oinarri den estandarra da. Nazioarteko Pisu eta Neurketen Departamentuan gordetzen da platinozko blokea baina 1884ean mundu osoan 18 erreplika banatu ziren kilogramoaren definizioa ahalik eta egonkorren mantentzeko. Egun, 80 estandar inguru dago munduan barreiaturik. Hala ere, industrietatik eratorritako kutsatzaileak airetik barreiatu eta platinozko blokearen gainazalean metatu dira denboraren poderioz, blokeeren masa emendatuaz.
Peter Cumpson eta Naoko Sano ikerlariek (Newcastle-eko Unibertsitatea, Ingalaterra) platinozko bloke horien antzekoak diren gainazalak aztertu dituzte X izpien bidezko espektroskopia fotoelektronikoaz kutsatzaile horien metaketa nola gertatzen eta nola desegiten den aztertzeko. Metrologia aldizkarian kaleratu dutenez, Ingalaterrak duen kilogramoaren estandarrean mikrogramo hamarren batzuetako masa-emendioa neurtu dute. Cumpson-en hitzetan, “arazoa ez da kilogramo estandarraren masa aldatzea, baizik eta munduan diren erreplika desberdinen masa abiadura desberdinez aldatzea. Oso aldaketa ñimiñoez ari gara, 100 mikrogramotik beherakoak, baina eskala txikiko aldaketa horiek maila globalean duten eragina izugarria da”.
Ikerlarien aburuz, bloke horiek eguzki-argiaren eta ozonoaren eraginpean jarrita gainazaleko kutsatzaileak ezabatu eta bloke guztiak euren jatorrizko masara itzularaztea posiblea da. Nazioarteko hainbat erakunde lanean dira IPKren alternatiba bat adostu nahian, masaren erreferentziazko unitatea objektu fisiko baten arabera definitu behar ez izateko. Bien bitartean, kilogramo estandar horien gorabeherak monitorizatzea eta kontrolatzea funtsezkoa izango da.
Estekak
Jatorrizko publikazioa-
Euskal Herriko naturzaleek zita izango dute Donostian azaroan
2013/09/16 , UEU Heziketa Natura Zientzia Ingurumena -
Itsas izarrek ikusteko gaitasuna dute
2014/04/07 , Zientzia -
Izotz-bankisako arrakaletako metano ateraketak
2012/05/12 , Heziketa Natura Zientzia Ingurumena -
Topaketaren aurkezpena, bideoak, elkarrizketak eta azken informazioa
2013/10/10 , UEU Heziketa Natura Zientzia Ingurumena -
Ugatza berreskuratu nahian
2012/05/21 , Natura Zientzia Ingurumena
Comments (2)
Ibon Aristi
Masak ordea, ez du horrelako unitate unibertsalik... Akabo beraz.
reply
Mikel Irastorza
reply