Okil gibelnabarra Euskal Herriko hegazti espezierik berezienetariko eta urrienetariko bat da. Baso hostozabal zaharrei estuki loturiko espeziea da, izaera kontinentala duena, eta gure inguruan Iparraldeko eta Nafarroako hainbat txokotan soilik ezagutzen ez dena. Tamaina txikiko okila da, ertainaren oso antzekoa, baina bizkarraldean izena ematen dion orban txuria duena. Mundu mailako kontserbazio-egoera ona den arren, Pirinioen mendebaldera mugaturiko populazioa oso murritza da.

Dendrocopos generoko gainerako okilen antzeko morfologia du okil gibelnabarrak, baina gainerako espezieak baino handiagoa da. 25-28 cm bitarteko gorputz-luzera du, eta 40-45 cm bitarteko hego-zabalera. Arren buru-gaina gorria da, eta emeena, aldiz, beltza. Aurpegia, orokorrean, zuria da, baina mokoaren ertzetik lepoaldera hedatzen den orban beltza izan ohi du. Sabelaldea zuri-arrea da, alboetan orban ilunduna, eta behealdera hurbildu ahala gorriztagoa. Bizkarraldea, berriz, beltza da lepoaren inguruan, baina zuria beheraxeago. Zurialde hori da, hain zuzen, espeziea identifikatzeko ezaugarri nagusiena. Hegoetan marra zuri eta beltzek tartekatzen dira. 

Izaera kontinentaleko espeziea da, Europa erdialdetik Asia ekialdeko kostalderaino hedatzen dena. Pleistozenoko aldaketa klimatikoek eragindako banaketaren dinamikak, populazio isolatuak utzi zituen Europa mendebaldeko mendiguneetan, eta horietako bat Pirinioen mendebaldean aurki daiteke. Populazio hori Zuberoara, Nafarroa iparraldera eta Pirinioetako mendebaldeko gertuko zonaldeetara mugatuta dago, eta gertuen duen hurrengo populazioa Alpeetan du.

Esan bezala, Europa hego-mendebaldeko populazio isolatuaren banaketa Euskal Herriko ipar-ekialdeko basoetara murrizturik dago. Mendebalderen ezagutzen den populazioa Basaburuan dago, eta handik ekialdera Bertizen, Aldudeko mendietan, Iratin, Belaguan eta era horretako baso zabal eta zaharretan soilik aurki daiteke okil gibelnabarra. Ekialdeko muga, aldiz, Aragoiko Ansó bailarako pagadietan du. Pirinioen hegoaldeko populazioaren % 70 Kintoa-Aldudeko mendietan eta Iratin dago (Cárcamo 2006). 

Baso zaharrei estuki loturiko espeziea da, apurka-apurka usteltzen ari den egur hil ugari duten basoen zalea, hain zuzen. Urkiak, astigarrak, lizarrrak edota zumarrak dituzten baso hostoerorkorretan bizi da, baina gure ingurunean pagadiekin estuki erlazionaturik dago. Baldintza hotzetara ondo moldaturiko espezia izanda, goi-mendietako basoetan ere aurki daiteke, eta pagadi-izeidietan edo pinu gorridun pagadietan ere bizi da. 300 eta 2000 metroko bitarteko altuera-tartean topatu da espezie hau.

Ornogabe xilofagoek osatzen dute espezie honen dieta. Egurraz elikatzen diren kakalardoak dira elikagai ohikoena, bai imagoak zein larbak, baina landare-haziak eta basafruituak ere jaten ditu (Winkler et al. 1995).

Elikagaiak topatzeko egurra zulatzean zarata handia ateratzen dute, arrek batez ere. Izan ere, arren mokoa sendoagoa eta luzeagoa da, eta emeek baino zulo sakonagoak egiten dituzte.

Espezie monogamoa da, eta normalean bikote berberarekin txitotzen dute urtero. Ugal sasoitik at bikotea elkarrekin mantentzen den, ordea, ez da ezaguna. Urtean txitaldi bakarra izaten du espezie honek. Txitotzeko 6-8 cm-ko diametroa duten zuloak egiten ditu zuhaitz ahuletan, 30 cm inguruko sakonera izaten dutenak, eta bikoteak 2-4 aste igaro ditzake habia prestatzen. Zulook 20 metrotik behera egin ohi dituzte. Emeak kolore zuriko 3-5 arrautza erruten ditu otsaila eta ekaina bitartean, eta 12-16 egunez inkubatzen dituzte bi gurasoek. Bitartean, arra arduratu ohi da emea eta kumeak elikatzeaz. Txitoek hiru aste inguru behar izaten dituzte lumajea garatzeko, eta 25-28 egunez mantentzen dira habian lehen hegaldia egin arte. (Cramp 1985).

Ingurune onenetan 100 ha-ko 0,3-0,7 bikoteko dentsitatea aurki daiteke (Grangé 2001). Bikote bakoitzak 1-2 km²-ko eremua behar izaten du (Winkler et al. 1995).  Altuera handiko basoetan bizi direnak beherago dauden basoetara mugitzen dira udazkenean (Elosegi 1985).

Bizi-luzetasuna 3-4 urtekoa da (Cramp 1985).

Ez da espezie honetaz sarri elikatzen den animaliarik ezagutzen.