Iberiar penintsulako endemismoa da eta penintsularen ipar-mendebaldean baino ez da agertzen. Bere banaketaren muinean nahiko espezie ugaria da, baina banaketaren mugatan, Euskal Herria kasu, oso espezie urria da eta gainera beherakada nabarmena jasaten ari da azken urteetan. Euskal Herrian, Urdaibai inguruko eta Gorbeiako ibaietan baino ez da aurkitzen harribitxi hau.

Larbak kolore arre-grisaxa edo gorria du, gorputzean eta isatsean urre-koloreko orbanekin. Azpialde grisaxka edo gorrixka, gutxiago pigmentatua. 49 mm luzerara iristen da (Salvador, 2005).

Igel txikia eta liraina da, mutur motz eta biribildukoa. Ertz errostral bereiztua du. Narinak antzeko distantziara daude muturretik eta begietatik. Narinen arteko distantzia, distantzia interorbitala baino zertxobait handiagoa da. Behatzak nahiko tuberkulu subartikular garatuekin. Atzeko gorputz-adarrak oso luzeak dira. Azal leuna du, bizkarraldean eta atzeko gorputz-adarren atzealdean pikor batzuekin. Plegu dortsolaterala estua eta irtena. Ez du aho-zakurik, gorteiurako eskrezio pikortsu arre-grisaxkak egiten ditu. Azpialdean kolore arre-horixka, arre-grisaxka edo gorrixka du; bizkarraldean orban horixkak eta alboetan zuriak. Bizkarreko orbanak lausoak eta urriak dira normalean.  Azpialdean orban erretikulatu gris edo beltzak ditu. Irisa urre-kolorekoa edo gorrixka du (Salvador, 2005). 

Endemismo iberiarra da, penintsularen ipar-mendebaldean banatzen da, Galizian eta Portugaleko erdialde eta iparraldean batez ere. Neurri txikiago batean Asturias, Kantabria, Leon, Zamora eta Euskal Herrian ere aurkitzen da. Burgos, Palentzian eta Erdialdeko Mendigunean ere aurkitu da (Salvador, 2005). Euskal Herrian, Urdaibai inguruko eta Gorbeia inguruko ibaietan daude populazio nagusiak eta kontserbazio arazo larriak dituzte.

Zapaburuak hazi eta garatu ohi dira sakonera gutxiko ur-masa geldoetan (www.iucnredlist.org).  

Ur hotz eta bizkorreko errekastotan aurkitzen da, sekula ez uretatik urruti. Goi mendietako putzu eta lakuetan ere aurkitzen da. Espezie estenoikoa da, gorabehera termikoen eta deshidratazioaren aurrean sentikorra. Nahiko bakartiak dira eta leialak dira beren bizilekuarekiko (Rodríguez-Prieto eta Fernández-Juricic, 2005). Euskal Herrian 620 m inguruko altituderarte aurkitzen da, baina Erdialdeko Mendigunean 2.400 m-ra ere aurkitu da.

Arren gametogenesia tenperaturaren menpe dago, tenperaturak asko jaistean geratzen da bestela jarraia da (Crespo, 1974). Urtean zehar bizi den lekuetan ugaltzen da. Altitude baxuko ingurunetan azarotik martxora ugaltzen da (Lizana et al., 1989). Arrak emea jarraitzen du soinu bat igorriz, eta emeak beste soinu bereizgarri bat igortzen du anplexuan dagoenean. Arrak, gorteiu garaian kailu gris-beltzaxka batzuk izaten ditu eta gorputzeko guruinek mukosa jariatzen dute, anplexua errazteko (Brizzi et al., 2002). Anplexua axilarra da. Errunaldia globo-itxurako masa bat da, errekastoetako putzu eta urmaeletan jalkitzen dutena 4 - 32 cm-ko sakontasunera.

Larba-faseak hiru hilabete inguru irauten du. Kostaldean bizi diren kasuetan, Euskal Herrian adibidez, martxoa eta abuztua artean ematen da metamorfosia (Galán-Regalado, 1982). Bi sexuetan heldutasun sexualerako gutxieneko adina bi urtekoa da. Euskal Herriko populazioetan igelak txikiagoak dira goi-mendietan baino, eta denbora gutxiago bizi dira, 4 urte (Esteban eta Sanchiz, 2000).

Euskal Herrian eta kostaldeko beste inguruneetan aktibo mantentzen da urte osoan. Bestalde, mendiguneetan bere jarduera-tartea murrizten da. Gauez eta egunez aurkezten du jarduera (García-París, 1985). Egunez geldik egon ohi dira landarediaren artean, arroken gainean edo orbel artean (Galán-Regalado, 1982). Gaztetxoek eguneko jarduera izaten dute (Lizana et al, 1989).

Harraparietatik babesteko, geldirik egoten da errekastoen urertzean, eta bere kolorazioari esker kamuflatu egiten da, bai urertzeko goroldioarekin, bai errekastoaren hondoarekin eta baita orbelarekin ere (Galán-Regalado, 1999). Ihes egiteko uretara jauzi egiten du; ikusi da ihesean egin beharreko distantzia igo egiten dela errekastoko landaredia gutxitu ahala (Rodríguez-Prieto eta Fernández-Jurícic, 2005). Zapaburuek arrainak usaindu egiten dituzte eta jarduera jaisten dute hauen presentzian. Ikusi da zapaburuen erantzuna hobea dela bertako amuarrainarekin exotikoarekin baino (Bosch et al., 2006).

Harraparien artean anfibioak (Rana perezi, oso proportzio baxuan bada ere) (Lizana et al., 1989), narrastiak (Natrix maura, Natrix natrix eta Vipera seonei) (Galan-Regalado, 1982), hegaztiak (Tyto alba) (Rey et al., 1994) eta ugaztunak (Genetta genetta, Lutra lutra) (Callejo-Rey et al., 1979) aurkitzen dira.

Bizkarroien artean trematodoak eta akantozefaloak aurkitzen dira (Votjova eta Roca, 1996).