Zuhaitz honi urki dilindaria deritzo, haizeak jotzean hostoek, loreek eta fruituek egiten dituzten mugimenduak dela eta. Euskal Herrian, urkiak eragin handia izan du toponimian eta urkiekin zerikusia duten abizen ugari daude (Urkiaga, Urkidi, Urkizu, Urkiola...). Uste da garai bateko baserrietan urkiak landatzen zirela, euren azal zurizka eta altuera dela eta, urrunetik bereiz zitezkeelako. Gainera, suteak zeudenean ere urrutitik ikustea ahalbidetzen zuten. Oraindik ere aurki daitezke horrelako baserriak, esate baterako, Itsasondoko Urki Errota eta Urki Goiena, ustez Urkia abizenaren jatorri izan zirenak.

Urkia, zuhaitz hostoerorkorra da eta 25 metro garai izatera irits daiteke. Adaburu estua eta kono formakoa du, adar zintzilikariekin. Oso enbor bereizgarria du, zuzena, arrakala horizontaletan zartatzeko joera duen azal leun eta zurixkaz estalia; zuhaitzik gazteenetan azalak tonu arrea du eta zaharrenetan arrakala ilun zabalak irekitzen dira enborraren beheko aldean.

Adartxorik gazteenak ileekin eta guruin erretxinatsu horixkekin estalita daude. Hostoak erorkorrak dira eta 2 cm-ra arteko pezioloen bidez daude adarrei lotuta. Hosto txandakatu sinpleak ditu urkiak. Forma obatu-triangeluarra edo erronboidea dute, muturrean estuturik, eta ertz zerraduna dute, hortz irregularrekin.

Urkiaren loreak monoikoak dira eta zuhaitza, hostoak ateratzen aurretik loratzen da. Urkien infloreszentzia amentu motakoa da. Amentu motako infloreszentziak anemofiliara edo airearen bidezko polinizaziora moldaturik daude eta horregatik agertzen dira adarretatik zintzilik udaberri hasieran, hostoak garatzen hasi aurretik.

Urkiek hiru loretako multzoak garatzen dituzte brakteen galtzarbetan. Amentu arretako brakteak helduaroan erabat obalatuak dira, borobilduak, kolore marroikoak (hori edo laranjak ere izan daitezke). Braktea bakoitzak bi brakteola eta hiru lore esteril ditu. Lore bakoitza bi lobuluz eraturik egon ohi da eta sesilak, mintzakarak, eta kalizdunak dira. Kaliz bakoitzak hiru harizpi izan ditzazke, edo bifurkatzen diren bi harizpi, bakoitza antera erdia daramalarik. Anterak longitudinalki zabaltzen dira.

Amentu pistilatuak (gerba ere deiturikoak) zutik edo zintzilik egon daitezke, beti bakarka, eta urteko adaxketako muturretan garatzen dira. Gerba emeen brakteek hiru lobulu dituzte: erdiko lobulua luzanga eta albokoak zabalagoak. Braktea bakoitzean hiru lore daude, fruitu bana sortuko dutenak. Braktea pistilatuak heldutan marroi kolorekoak dira (baina gaztetan hori edo maiz gorriak izan daitezke). Lore bakoitzak obario bakarra du, konprimatua da, bi gelaxkaz osaturik dago eta bi estilo mehez osaturiko koroa du. Obulu bakarra dute.

Fruituak samaren antzeko akenioak dira, amentu emetik eratortzen dira eta amentuaren itxura dilindaria mantentzen dute udazken bukaerararte, berdetik marroi-ra bihurtu eta askatzen hasten direnean.

Amentu emeek askatzen dituzten fruitu hauek, loreek zituzten brakteak mantentzen dituzte eta fruituak honela, bi albo-hegaltxo moduko mantentzen ditu. Fruituak akenio isolatuak dira, oboideak, glabroak, oso txikiak tamainaz, lehorrak eta hegotxoen artean hazi bakarra gordetzen dute. Heltzen direnean, multzo osoa (brakteak eta fruituak) haizearen bidez zabaltzen dira.

Urkiak jatorria Europa edo Siberian duela uste da. Paleozenoaren ostean, Betulazeoak ipar hemisferiora mugatuta gelditu ziren eta gaur egun ere, ipar hemisferioan soilik aurki daitezke, Europan eta Asian. Ipar Amerikan espezie ornamental modura erabiltzen da.