Lactarius deliciosus
Esnegorria, pinutela, nizkaloa
Neurri ertaineko perretxiko arrunta da, gero eta preziatuagoa Euskal Herriko perretxiko-biltzaileen artean. Garai batean ez zen jaten Euskal Herrian, baina mende hasieran katalanek ekarri ziguten ohitura hau. Lurzoru basikotako pinuditan hazi ohi da. Arazoak eman ditzake Lactarius torminosus espezie toxikoarekin nahasteagatik, baina hau urkiekin mikorrizatzen da eta morfologiagatik ere nahiko bereizgarria da.
Argazkia: Marco floriani
Makromorfologia
Pileoa
6-15 cm-ko diametroko karpoforoa garatzen du. Garapenaren hasieran ganbila da, gero hedatua eta ertzean biribilkatua, eta erdian hondoratua. Zirkulu laranja zentrokideak ditu hondo laranja argiagoaren gainean.
Estipea
Laranjaxka, kolore ilunagoko zulotxoekin, zilindrikoa baina oinarrian apur bat estutua eta hutsa.
Orriak
Pileoaren kolorekoa; orri meheak, oso elkartuak, nahiko dekurrenteak, oinarrian estutuak eta sarri orban berdedunak.
Mamia
Gogorra eta trinkoa, zuri-horixka erdialdean eta azenario-kolorea hartzen du ertzera hurbildu ahala. Fruitu-usain atsegina, eta zaporea gozoa hasieran eta mingarra gero. Ebaki bat eginez gero azenario-koloreko latexa isurtzen du, airearekin kontaktuan jartzean kolore berdexka hartzen duena.
Mikromorfologia
Esporak
Espora zuriak edo apur bat krema-kolorekoak, biribilduak edo zertxobait eliptikoak, hialinoak eta amiloideak, 7-10 x 6-7µm.
Ekologia
Habitata
Konifero-basoetan ateratzen da, batez ere lu eremu kalkareotan.
Habitat bereko espezie batzuk:
Perretxiko-garaia
Uda amaieratik negura bitartean fruktifikatzen da.
Jateko balioa
Jangarri ona da eta zenbait lekutan oso preziatua.
Antzeko espezieak
Lactarius sanguifluus
Odol-koloreko latex gorria du, Lactarius deliciosus-ek, aldiz, laranja. Oso jangarri ona da.
Lactarius semisanguifluus
Honek ere latex gorria du eta himenioak asko berdetzeko joera du.
Lactarius salmonicolor
Latex laranja zurbila du eta perretxikoa kolore berekoa; mamiak ez du inoiz kolore berderik hartzen. Jangarria da.