Albisteak: Zientzia
Artikoko izotz-bankisa murrizten ari den bitartean, Ozeano Antartikoko itsas-izotza hazten ari da.

Artikoko izotz-bankisa murrizten ari den bitartean, Ozeano Antartikoko itsas-izotza hazten ari da.

Artikoan izotza urtu hala, Antartikoan areagotzen ari da. Harridurazko adierazpena hasiera batean, baina itxuraz, bi fenomenoek jatorri bera dute.

2013/04/19

Iruzkinik ez
2013 bisita

Gaur egun, Antartikaren inguruan dauden misterioetako askoren erantzuna inguru horietako ur hotza eta gazitasuna dira. Klima ikertzen duten zientzialarien galdera da zergatik Hego Poloa inguratzen duen itsas-izotz geruza %2 hazi den azken hamarkadan. Aldiz, beste poloan, Artikoan, aurkako joera ikus daiteke; itsas-izotzaren hedadura murrizten ari da, eta joan zen urteko Irailean, inoiz ikusi den urtze handiena behatu zen. Ipar Poloko prozesuak ozeanoetan ematen ari den beroketarekin bat datoz, baina Antartikaren inguruko izotz-bankisaren hedapenak ordea, azalpen soil baten beharra du.

Zorrak tarteko, Espainiako zientzia jokoz kanpo

Zorrak tarteko, Espainiako zientzia jokoz kanpo

Europako Zientziaren Fundazioak (ESF) Espainiarentzako diru-laguntzak bertan behera utziko ditu 2013ko uztailetik aurrera

2013/03/15

Iruzkinik ez
1114 bisita

ESF Europako 29 herrialdetan zientzia jorratzen duten 72 erakundek osatutako elkartea da. Gobernuz kanpoko elkarte independente horrek Europako ikerkuntzan elkarlana sustatzea du helburu. Espainiak bi ordezkari ditu elkarte horretan, Zientzia-Ikerketarako Kontseilu Gorena (CSIC espainierazko sigletan) eta Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioa. Erakunde bi hauek ESFko kide gisa dagozkien kuotarik ordaindu ez dutela argudiatuz, Espainiako zientzia-aktibitateak, batez ere, mintegi eta kongresuak, sustatzeko diru-laguntzak behin-behinean bertan behera uztea erabaki du ESFk.

Emakumea zientzian: diskriminazioa zenbakitan

Emakumea zientzian: diskriminazioa zenbakitan

Azken urteotan egoera hobetu den arren, emakume zientzialariek diskriminazioa, soldata baxuagoak eta finantziazio murritzagoa pairatzen dituzte

2013/03/08

Iruzkinik ez
1054 bisita

Zalantzarik ez da emakumeak genero-diskriminazioaren aurkako borrokan aurrerapauso handiak eman dituela. Zientzia eta ikerketa ez dira salbuespen eta iraganean gizonezkoena eta gizonezkoentzat soilik zen munduan bidea egin dute emakumeek. Hala ere, oraindik ere mundu osoko emakume zientzialariek erronka handiak gainditu beharrean dira. Hala erakusten dute, bederen, zenbait estatistikak.

GIBa zuen haur bat sendatu dutelakoan dira medikuak

GIBa zuen haur bat sendatu dutelakoan dira medikuak

Jaioberri zela emandako tratamendu berezi baten ondoren haurrak ez du birusaren forma erreplikagarririk agertzen bere gorputzean

2013/03/04

Iruzkinik ez
1027 bisita

Hiesaren aurkako borroka luzean aurrerapauso esanguratsu baten aurrean izan gintezke. GIBaz infektatuta zegoen AEBko haur jaioberri baten gorputzetik birusaren forma bideragarriak ezabatzea lortu dute medikuek. Funtzionalki haurra sendatu dutela esan daiteke, beraz. Kasu baieztatzen bada munduan sendatutako bigarren norbanakoaren aurrean ginateke. Emaitzak aurkezteke diren honetan, ordea, bada jada sendaketa zalantzan jartzen duenik.

RNA zirkularra, gene-adierazpenaren belaki

RNA zirkularra, gene-adierazpenaren belaki

RNA molekularen forma zirkularrak aurkitu dira, gene-adierazpenean zuzenean eragiten dutenak

2013/03/01

Iruzkinik ez
965 bisita

RNA informazio genetikoaren gordailu den DNAtik proteinak ekoizteko bitartekaria gisa ezagutzen da batez ere. Baina proteinen sintesirako txantiloi gisa funtzionatzen duen RNA mezularia (mRNA) ez da molekula horrek zeluletan hartzen duen forma bakarra. Aminoazidoen garraiorako RNA (tRNA) eta erribosomen egituraren parte den rRNA ere funtsezkoak dira zelularen biologia ulertzeko. Gene adierazpenaren erregulazioarekin erlazionatuta dauden RNAren forma gehiago ere badira, hala nola, mikro RNA (miRNA) eta siRNA. Bildumara beste RNA forma bat gehitu beharrean gara orain, izan ere, RNA forma zirkularrak aurkitu dira, miRNA atxikiaz gene adierazpena erregula dezaketenak.

Alkohola, homininoen lagun zahar hori

Alkohola, homininoen lagun zahar hori

Elikagai alkoholdunen kontsumoa duela 10 milioi urte hasi zela proposatu dute, gizakiaren, txinpantzearen eta gorilaren leinua beste hominidoenetatik bereizi zenean hain justu

2013/02/19

Iruzkin 1
1257 bisita

Alkohola egun gizatalde eta kultura askoren parte da, izan ere, ardoa, garagardoa edota likoreak mende luzetan zehar ekoiztu ditu gizakiak. Bestalde, alkohola naturalki presente duten elikagaiak ere badira. Dela elikagai gisa edota dela plazerrerako eta desinhibiziorako aitzakia, munduan milioika norbanako dira alkoholaren zaporearen jakitun. Alkoholaren kontsumoa uste daitekeena baina zaharragoa da, ordea. Proposatu berri denez alkohola metabolizatzeko gaitasunak gorilen, txinpantzeen eta gizakion arbaso komunak duela 10 milioi urte eboluzionatu zuen garaian izan dezake jatorria.

Ugaztun karendunen arbaso komuna argitara

Ugaztun karendunen arbaso komuna argitara

Ugaztunen historia ebolutiboa berridazteko beharra agerian utziko luke aurkikuntzak

2013/02/13

Iruzkinik ez
1158 bisita

Ugaztun karendunena ugaztun espezieen gehiengoa biltzen dituen azpiklasea da. Egundaino fosil-erregistroak iradoki izan du ugaztunak dinosauroak desagertu baina dezente lehenagotik Lurrean izan arren, ez zutela tamaina handirik garatu eta dibertsifikazio nabarmenik pairatu duela 66 milioi urte asteroide baten inpaktuak narrasti handien desagerpena eragin zuen arte. Analisi molekularrek, bestalde, ugaztunen agerpena duela 100 milioi urte inguru kokatu izan dute. Baieztapen horiek guztiak kolokan jar daitezke orain, izan ere, ugaztun karendun guztien arbasoa litekeen animalia inferitu berri dute, dinosauroen desagerpena baina beranduago bizi izan zena.

Azken neanderthalaren bila

Azken neanderthalaren bila

Iberiar Penintsulako Neanderthalen fosil modernoenen datazioa atzeratu egin da

2013/02/06

Iruzkinik ez
1010 bisita

Homo neanderthalensis Europan bizi izan zen 50.000 urtez Erdi Paleolitoan, Afrikatik iritsitako gizaki modernoak Europa kolonizatu zuen arte, hain zuzen ere. Arkeologo askoren iritzia izan da urtetan azken neanderthalak Iberiar Penintsulan bizi izan zirela, adibidez, Gibraltarko Gorham haitzuloan topatutako arrastoetan oinarrituta. Neanderthalei esleitutako aztarna horien adina 30.000 urte baina gutxiagokoa zela ebatzi zuten karbono-14 bidez egindako neurketek. Orain, analisi horiek findu egin dira eta dirudienez aztarna horiek 10.000 urte zaharragoak dira. Baliteke, beraz, Europan bizi izan zen azken neanderthala iberiarra ez izatea.

Parkinsonaren euskal mutazioan sakondu du doktoretza-tesi batek

Parkinsonaren euskal mutazioan sakondu du doktoretza-tesi batek

R1441G mutazioak 80 urterekin Parkinsona eragiten du %83ko probabilitatez

2013/02/04

Iruzkinik ez
1032 bisita

Parkinson gaitzaren oinarri genetikoa pil-pilean den ikerketa-lerroa da 2004ean gaixotasunari lotutako lehen mutazioak agertu zirenetik. Parkinsona nerbio-sistema zentralean eragiten duen eritasun neurodegeneratiboa da, dopamina sintetizatzen duten substantzia beltzeko zelulen heriotza eragiten duena. Heriotza zelular hori eragiten duen mekanismoa ezezaguna da egun. Euskal Herriko Unibertsitatean berriki aurkeztu den doktoretza-tesi batean euskal populazioan prebalentzia handia duen mutazio bat ikertu da, Parkinsonaren euskal mutazio gisa izendatu dena.

Alfred Russel Wallace-en eskutitzak, itzalean gelditu zen naturalistaren ondarea

Alfred Russel Wallace-en eskutitzak, itzalean gelditu zen naturalistaren ondarea

Darwinekin batera hautespen naturalean oinarritutako espezieen eboluzioaren teoria aurkeztu zuen pentsalariaren milaka eskuizkribu eskuragarri daude sarean

2013/01/29

Iruzkinik ez
944 bisita

Charles Darwin-ek Beagle itsasontzian egindako bidaian espezieen jatorriari buruzko hautespen naturalaren teoria mamurtzen zuelarik, Alfred Russel Wallace naturalista galestarrak (1829 – 1913) buruhauste bera zerabilen buruan: Darwinen aitonak jadanik irekita utzi zuen atea, espezieen transformazioarena, nola borobildu naturako espezie-aniztasunaren jatorria azaltzeko. Munduan zehar eginiko hainbat bidaietan ebidentziak han-hemenka bildu ondoren, Darwin-ekin batera hautespen naturala ardatz duen espezieen eboluzioaren teoria aurkeztu zuen. Hala eta guztiz ere, Darwinen aldean zuen estatus zientifiko eskasa kausa agian, bere ekarpena bigarren maila batean gelditu da. Wallace-n heriotzaren 100. urteurrena bete den honetan pentsalariaren gogoetak biltzen dituzten milaka eskutitz argitaratu dira.

DNA helize laukoitzak aurkitu dira giza zeluletan

DNA helize laukoitzak aurkitu dira giza zeluletan

Minbiziaren aurkako itu berriak aurkitzeko baliagarriak izan daitezke egitura horiek

2013/01/24

2 iruzkin
1053 bisita

1953an Watson eta Crick ikerlariek informazio genetikoaren gordailu den DNAren helize bikoitzaren egitura argitaratu zuten. Aurkikuntza hark zientzia irauli zuen eta  egungo biologia ulertzeko oraindik ere funtsezko zaigu. DNAren helize bikoitzak 60 urte bete dituen honetan giza zeluletan DNA helize laukoitzak aurkitu dira, G kuadruplexo gisa ere ezagutzen direnak genomaren eskualde horiek duten guanina proportzio altuagatik.

Animaliak zientzia-ikerketatik babesteko legea berrituko du Espainiako Gobernuak

Animaliak zientzia-ikerketatik babesteko legea berrituko du Espainiako Gobernuak

2013/01/21

Iruzkinik ez
1445 bisita

Espainiar Gobernuko Ministro Kontseiluak 2007. urtetik indarrean dagoen animalien garraioa, ikerketa eta hiltzea arautzen duen legea berrituko du, Europako arautegiak agintzen duenari egokitzeko asmoz. Haien helburua animalien ongizatearen eta ikerketa zientifikoaren arteko oreka lortzea dela esan dute.

Txinpantzeak (ere) justiziagileak dira

Txinpantzeak (ere) justiziagileak dira

Txinpantzeek justizia gizakion zentzu berean ulertzen dute

2013/01/17

Iruzkinik ez
906 bisita

Munduan justizia sobera ez den honetan bada norbanakoen arteko desberdintasunak naturaltzat jotzen dituenik. Homo sapiens animalia izanik ezinezkoa omen zaio berekoikeria gainditzea besteen mesedetan, naturalak direla gizabanakoen arteko desberdintasunak. Gizakia berez ona eta eskuzabala dela dio beste askok, injustizia oro bidezkoa ez izateaz gain naturala ere inondik inora ez dela. Homo homini lupus Rosseauren aurka, eztabaida zaharra inondik ere. Eztabaida honetan argi pixka bat igortzera datoz txinpantzeak, frogatu berri baita gizakiaren ezaugarri bereizgarria zen justiziaren zentzua izan badutela. Are gehiago, bidezkoa zer den eta zer ez den gizakion oso antzera ulertzen dute.

Masa, atomoak, denbora

Masa, atomoak, denbora

Atomoen masa kontuan hartuta denbora neurtzen duen erlojua sortu dute

2013/01/14

Iruzkinik ez
1014 bisita

Berriki jardun gara masa-unitateak pospolo-kutxa baten tamainako platinozko bloke baten arabera definitzeak dakartzan arazo eta mugen inguruan. Zehazki, kilogramoaren estandarretan behatu  diren masa-aldaketen eta aldaketa horiek alderantzikatzearen inguruko ikerketa bat ekarri genuen gurera. Horren harira, atomoen kuantu-uhinaren frekuentzia neurtuaz denbora neurtzen duen erlojua diseinatu berri dute. Ez da egun munduko ordu ofiziala adierazteko erabiltzen diren erloju atomikoak bezain zehatza, baina masa eta denbora erlazionatzen dituenez masa-unitateak birdefinitzeko parada eskaini dezake.

Kilogramoa gizentzen ari da

Kilogramoa gizentzen ari da

Kilo batek 1000 gramo baino gehiago pisatzen du orain

2013/01/07

2 iruzkin
1002 bisita

Neurketa-sistema guztien oinarri diren magnitudeeen, alegia, denboraren, espazioaren eta tenperaturaren, definizioak aldatu egin dira XIX. mendean definitu zirenean ezarri zitzaizkienetatik. Masa ere bada oinarrizko magnitude horietako bat, baina ez da egundaino hura birdefinitzeko irizpiderik adostu eta, horren ordez, kilogramo bateko pisua duen platinozko bloke bat gordetzen da Parisen 1875 urteaz geroztik kilogramoaren masaren estandar gisa. Arazoa, ordea, zera da, kilogramoa definitzen duen platinozko blokeak ez duela jada kilo bat pisatzen. Gizendu egin da.

Erregistra zaitez

Erregistra zaitez!

· Parte hartu edukiak hornitzen eta eztabaidatzen 
 
· Igo itzazu argazkiak, bideoak, liburuak, estekak...