Euskal Herriko kostaldean negu partean agertzen zaigun espeziea da martina, potorro arruntaren antz handia duena, baina hura baino handixeagoa dena. Kostaldetik gertu arrantzatu ohi dute, eta zenbait kasutan portuetan ere ikusi ahal izaten dira, itsasoa zakar dagoenean, batez ere.

Tamaina ertaineko hegaztia da martina, 42 cm-ko luzera, 65-75 cm-ko hego-zabalera eta kilo inguruko pisua izaten duena. Udan gorputzaren gainaldea eta burua guztiz beltza da, eta sabelaldea eta hego azpiak zuriak. Hegoen ertza ere zuria da. Neguan, paparraldea eta masailak zuriak izaten dira, eta begiak marra beltz batek zeharkatzen ditu.  Mokoa nahiko mehea eta zorrotza da, beltza udan eta arreagoa neguan. Bi sexuen artean ez dago aldakortasun morfologiko esangarririk.

Ipar Amerika, Europa eta Asia iparraldeko kostaldeetan bizi da. Kolonia nagusiak leku jakin batzuetan pilatzen dira udaberrian, baina neguan kostalde guztira zabaltzen dira hegaztiak. Atlantiko ekialdeko gazteek dispertsio-hegaldi luzeak egiten dituzte, zenbaitetan kontinentea zeharkatu eta Mediterraneoraino iritsiz. Ondorioz, espeziearen banaketa geografikoa oso zabala da. 

Hegoalderen txitatzen duen alzidoa da martina, eta Iberiar penintsulako mendebaldeko kostaldean hainbat kolonia ezagutzen dira. Euskal Herriko kostalde guztian aurki daitezke neguan, Frantziako eta Britainia Handiko kostaldeetako animaliak migratzen dutenean.

Labar harritsu bertikalak dira espezie honen habialekuak, baina kobazuloak eta harkaitzpeak ere erabiltzen dituzte (Bárcena et al. 1987).

Habitat bereko espezie gehiago

Egunez ehizatzen du normalean buzeatuz arrainak jarraituz. Zenbaitetan ur azalean egon ohi da muturra ur azpian sartuta azpitik igarotzen diren arrainei begira, eta murgil egiten du horien atzetik hankek eta hegoek lagunduta igeri eginez (Nevins 2004). Dena den,  oso arrunta izaten da buzeatzen denbora asko igarotzea eta sakonera handietara jaistea arrantza egitera. 200 m-rainoko sakoneraraino jaitsi daiteke arrantza egitera. Udako kolonietan ohikoa izaten da ehizarako talde handiak labarretatik guztiak batera uretaratzea.

Koloniatik 10 km baino gutxiagora ehizatzen du normalean, baina Kanadan eta Alaskan 100 km-rainoko mugimenduak ere erregistratu dira (Cairns et al. 1987; Coyle et al. 1992; Deker & Hunt 1996). 

Arrain pelagikoak arrantzatzen ditu batez ere, baina arrain bentikoak ere agertzen dira espezie honen dietan (Bryant & Jones 1999).

Urtean arrautza bakarra jarri ohi dute, udaberriaren amaieran. Txitotzeak 32-36 egun irauten du, eta bikoteko bi kideek hartzen dute parte lan horretan. Txitoak 2-3 aste behar izaten ditu itsasoratzeko.

Txitotze-koloniak udaberriaren erdialdean eratzen dituzte. Habia labar bertikaletako erlaitz biluzietan egiten dute.

Neguan koloniak disgregatu eta hegaztiak sakabanatu egiten dira. Gazteak eta emeak izan ohi dira migrazio luzeenak egiten dituztenak (Harris & Wanless 1989).

Txitotze-kolonia askotan pottorro arruntekin (Alca torda) nahasten dira martinak.