Europako okiletan handiena da, Euskal Herrian aurki daitezkeen gainerako okilen tamainaren bikoitza baitu. Lumaje guztiz beltza du, burugain gorriarekin. Zuhaitz handi eta zahardun basoei loturiko espeziea da, eta Euskal Herrian du bere hegoaldeko muga, espezie kontinentala baita. Hegan doanean igortzen dituen soinuekin edo egurra zulatzean ateratzen duen zaratarekin identifika daiteke bere presentzia, eta baita zuhaitz handietan janari bila egiten dituen txikizioekin ere.

Hegazti handia da, 40-50 cm inguruko luzera duena, eta hego-zabalera 80 cm-koa izatera iritsi daiteke. Pisua, berriz, 250 eta 350 g bitartekoa izan ohi da. Bi sexuen lumajea guztiz beltza da, baina buruaren kasko gorria askoz ere nabarmenagoa da arretan emeetan baino. Azken horietan orban gorria buruaren atzealdera mugatzen baita. Moko luzea du, 5-6 cm ingurukoa, oinarrian argia eta punta ilunagoduna. Begiak zuri-horiak dira.

Hainbat kantu ezberdin erabiltzen ditu espezie honek, baina identifikatzeko erraz xamarrak dira, melodia, tonua eta indarrarengatik. Geldi dagoenean tonu altuko kree-kree-kree soinuak igortzen ditu, eta piuuu bakar eta ozenak ere entzuten zaizkio. Hegan doanean, berriz, garrasi karrankari jarraiak, irregular xamarrak, igortzen ditu.

Eurasiara mugaturiko banaketa dauka, eta goi-latitudeetako taigan daude populazio gehienak. 50 eta 60º-ko latitudeen artean hedatzen da Atlantikoko kostaldetik Pazifikoko kostalderaino, baina bi ertzetan banaketa hegoalderantz hedatzen da basoen hedapena dela eta. Europan, kontinentearen erdialdean eta Eskandinavian aurki daiteke, eta Britainia Handiko uharteetan eta mediterraneo inguruko lurraldeetan falta da.

Iberiar penintsulako populazio bakarrak Pirinioetan eta Kantauriar mendikateko inguruetan daude, eta espeziearen hegoaldea mugatzen dute mendikate horiek. Euskal Herrian Pirinioetako pagadietan eta pagadi-izeidietan ezagutzen dira bikote gehienak, baina Karrantzan eta Urduñan (Bizkaia) zein Gorbeian eta Elgean ere (Araba) populazio txikiak aurkitu dira azken urteotan.

Okil gehienak bezala, baso zaharrei loturiko espeziea da. Alde batetik, enbor handiak behar ditu habia egiteko, eta bestetik, espezie honen elikagai nagusi diren intsektu xilofagoen presentzia askoz ere handiagoa da baso zaharretan. Egur zaharra eta usteldua badago, espezie hau koniferozko zein hostoerorkorreko basoetan aurki daiteke (Carlson 1998).

Nafarroan 20 eta 25 metro bitarteko altuera duten pagoetan egiten dute habia, 100 eta 150 urte bitarteko adina duten zuhaitzetan, hain zuzen (Schwendtner & Larrañaga 2001).

Habitat bereko espezie gehiago

Egurraz elikatzen diren ornogabeek osatzen dute okil beltzaren dieta. Horiek harrapatzeko zulo handiak egiten ditu zutik dauden zuhaitzetan, eta intsektu bila zuhaitz baten hainbat metro txikitu ditzake. Bere tamaina dela-eta, gainerako okilek baino zulo handiagoak egin ditzake, eta egurrean barrurago dauden intsektuetaz elika daiteke bere moko luzea erabiliz. Hainbat astez jardun daiteke zuhaitz berean lanean.

Habia enborrean eginiko zuloan ezartzen du. Zuloaren forma obalatua izan ohi da, 9x12 cm ingurukoa. Habia prest dagoenean, apirila eta ekaina bitartean, emeak 2-8 arrautza erruten ditu (Hume 2009). Bi gurasoak arduratzen dira txandaka arrautzak inkubatzeaz, eta txitoak jaiotzean horiek elikatzeaz. Txitoek 3-4 aste behar izaten dituzte lumajea garatu, habiatik irten eta lehen hegaldia egiteko (Perrins et al. 1987). 

10 urte arte bizi daiteke.

Okil beltzak habia ezartzeko egiten dituen zuloak beste hainbat espeziek erabiltzen dituzte behin okilak zuloa uztean, garrapoak (Sitta europaea) eta bechstein saguzarrak (Myotis bechsteinii), esaterako.