Ia gehienetan lurrean ibiltzen den hegazti txikia eta trinkoa dugu hegatxabala. Bere izenak dioen bezala hegoak zabalak ditu, eta hori hegan egiten duenean erraz ikus daiteke. Bestela, lumadia marroixka eta apala dauka eta, horregatik, zaila da lurrean geldirik dagoenean ikustea.

Hegatxabal arrunta 16-18 cm luzera eta 30-36 cm hego-zabalera duen txoria da. Hegalak, buztana eta hankak luzeak ditu eta gorputzak itxura trinkoa du. Lumadia arrea du alde dortsalean (marra ilunez hornituta) eta zurixka alde bentralean. Horri esker, lurrean pausatuta dagoenean erraz ezkutatzen da. Hegan egiten duenean hegoak oso azkar mugitzen ditu eta bat-bateko norabide azkarrak egiteko gai da. Hegaldian hegalen atzeko aldean marra zuri bat erakusten du, baita buztaneko ertzetan ere. Arrak motots bat garatzen du, kutturlioena (Galerida cristata) baino zapalagoa. Bestela, arren eta emeen lumadien artean ez dago desberdintasun nabarmenik.

Soinu ugari egiten ditu, guztiak nahiko motzak eta burrunbariak, prriit, prrit-ih tankerakoak. Kantuan negu bukaera eta uda bitartean egiten du. Orduan nota ugariz eta txio azkarrez osatutako kantu luze bat egiten du.

Hegatxabal arrunta paleartikoan zehar bizi den espeziea da, bai Europa osoan bai eta Asiako leku gehienetan ere. Iberiar Penintsulan espezie hau iparraldera mugatuta dago, ez baitu hegoaldeko klima beroa gogoko. Irailetik azarora bitartean Europa iparraldeko aleak gurera migratzen dute, eta otsaila eta apirila artean berriro ere iparraldera joaten dira. Euskal Herriko aleek ez dute migraziorik egiten eta bertan gelditzen dira urte osoan zehar.

Hegatxabal arrunta itsasmailatik 3000 metro ingurura arte aurki daiteke. Zuhaitzik gabeko eremu zabalak hobesten dituzte, larreak, nekazal eremuak eta dentsitate txikiko lahardiak (txillardiak, otadiak…) batez ere. Ordea, ez du klima beroa gustuko eta, hori dela eta, udan lehorteak gertatzen diren lurrak saihesten ditu.

Habia lurrean eraikitzen du, sasi eta belarren artean. Horretarako hostoak eta adaxkak erabiltzen ditu eta gero lumekin atontzen du.

Habitat bereko espezie gehiago

Espezie orojalea da, eta urteko sasoi bakoitzean dauden elikagaien eskuragarritasunari moldatzen da. Horrela, udaberrian zekale aleak jaten ditu, udan intsektuak bereziki, udazkenean haziak (zekale haziak batik bat) eta neguan hostoak.

Ugal garaia martxoan hasten da. Araldia oso laburra da eta denbora gutxian emeak kolore berde eta marroiko 3-7 arrautza erruten ditu. Hauek 11 egunez inkubatzen ditu (emeak soilik). Txitek 8-10 egunetan habia uzten dute. Urtean bizpahiru errunaldi gertatu daitezke.

Hegatxabalak espezie monogamoak, bakartiak eta lurraldekoiak dira.